Gra na saksofonie to pasjonujące zajęcie, które daje wiele radości i satysfakcji. Jednak zanim zaczniemy czerpać przyjemność z muzykowania, musimy opanować podstawy gry na tym niezwykłym instrumencie. W niniejszym poradniku przedstawiamy kluczowe zagadnienia i umiejętności, którymi powinien wykazać się początkujący saksofonista.
Wybór odpowiedniego instrumentu
Rodzaje saksofonów
Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów saksofonów, które różnią się wielkością, strojem i brzmieniem. Najpopularniejsze to: sopranino, sopran, alt, tenor, baryton i bas. Dla początkujących zaleca się wybór saksofonu altowego lub tenorowego ze względu na łatwiejszą naukę gry i milsze brzmienie. Saksofony sopranino i sopran mają ostre, przenikliwe brzmienie, natomiast baryton i bas wymagają silniejszego oddechu.
Jakość i cena instrumentu
Decydując się na zakup swojego pierwszego saksofonu, warto zainwestować w instrument dobrej jakości od renomowanego producenta. Co prawda, tańsze modele chińskie lub z drugiej ręki mogą być kuszące cenowo, jednak kiepskie wykonanie i problemy z intonacją mogą zniechęcić początkującego muzyka. Dobry jakościowo saksofon uczniowski kosztuje od ok. 2000 zł w górę.
Akcesoria dodatkowe
Oprócz samego instrumentu, warto zaopatrzyć się w podstawowe akcesoria takie jak: zapasowe stroiki, środek do czyszczenia instrumentu, mały stojak lub podpórka na saksofon. Przyda się też dobrej jakości metronom do ćwiczeń. Warto też pomyśleć o zakupie tłumika na ustnik, by nie przeszkadzać domownikom swoją grą.
Podstawy techniki gry
Postawa i chwyt instrumentu
Aby wydobyć z saksofonu pełnię możliwości brzmieniowych, należy przyjąć prawidłową postawę z prostym plecami i unosząc lekko saksofon na szyi. Chwyt lewej ręki powinien być stabilny, ale nie kurczowy. Kciuk lewej dłoni ustawiamy pod instrumentem. Prawa ręka swobodnie obejmuje część z klapkami.
Artykulacja i frazowanie
Podstawowymi sposobami artykulacji na saksofonie są: legato (łączenie dźwięków), staccato (krótkie, odrywane dźwięki) i portato (lekko akcentowane dźwięki). Ćwiczyć należy głównie legato, ucząc się płynnego łączenia dźwięków w frazy. Pomocne są proste melodie i gamy.
Intonacja i strojenie instrumentu
Trafne odtwarzanie wysokości dźwięków jest podstawą gry na saksofonie. Ćwiczyć intonację warto unisono z fortepianem lub stroikiem. Co jakiś czas trzeba też sprawdzać i korygować strojenie instrumentu, np. za pomocą stroika lub elektronicznego stroika.
Ćwiczenia oddechowe i brzmienie
Ćwiczenia oddechowe
Kluczem do wydobycia charakterystycznego dźwięku saksofonu jest opanowanie prawidłowego oddychania przeponowego i kontroli strumienia powietrza. Ćwiczyć można na specjalnych niezadętych ustnikach lub samych końcówkach. Pomocne są też ćwiczenia oddechowe bez instrumentu.
Barwa i wyrównanie dźwięku
Aby uzyskać ciepłą, okrągłą barwę dźwięku saksofonu, należy ćwiczyć długie, wytrzymane nuty, wsłuchując się w jakość brzmienia. Grając w różnych rejestrach, dążymy do wyrównania brzmienia w całym zakresie instrumentu.
Dynamika i wyraz artystyczny
Opanowując saksofon, warto też ćwiczyć kontrolowanie dynamiki (crescendo, diminuendo) i nadawać grze wyrazisty charakter poprzez agogikę i artykulację. Pomoże w tym gra różnorodnych, dynamicznie zróżnicowanych utworów.
Opracowanie gam i pasaży
Gamy durowe i molowe
Systematyczna praca nad gamami i pasażami pozwoli rozwinąć biegłość techniczną. Zaczynamy od prostych gam durowych (np. C-dur, G-dur), później wprowadzamy gamy molowe. Ćwiczymy je na różne sposoby: np. legato, staccato, grając tercjami.
Interwały i akordy
Opanowanie interwałów (tercje, kwarty, kwinty) i akordów (durowe i molowe trójdźwięki, czterodźwięki) pozwoli zdobyć umiejętność improwizacji i czytania a vista prostszych utworów.
Etudy i ćwiczenia techniczne
Codzienne ćwiczenie gam i pasaży utrwali biegłość palców. Warto też systematycznie grać etudy ze zbiorów pedagogicznych, rozwijające różne elementy techniki gry. Stopniowo zwiększamy poziom trudności.
Studiowanie literatury muzycznej
Utwory klasyczne
Na repertuar początkującego saksofonisty składają się przede wszystkim nieskomplikowane utwory klasyczne, jak np. tematy Mozarta czy Czajkowskiego. Warto też sięgać po transkrypcje utworów Bacha, Haendla i innych kompozytorów.
Standardy jazzowe
Saksofon kojarzy się przede wszystkim z jazzem, warto więc uczyć się znanych standardów tego gatunku, np. utworów Gershwina, Ellingtona czy Parkera. Pozwolą one rozwinąć improwizację i frazowanie jazzowe.
Muzyka rozrywkowa
W celach edukacyjnych można też sięgać po proste, znane melodie z filmów czy musicali, które pozwolą doskonalić czytanie nut a vista i rozszerzać repertuar.
Występy i rozwój umiejętności
Występy przed publicznością
Granie przed widownią od początku kształcenia pozwoli oswoić się z tremą i rozwinąć umiejętności występowania na scenie. Należy jednak dobierać repertuar adekwatnie do możliwości i regularnie ćwiczyć utwory.
Granie z zespołem
Z czasem można spróbować dołączyć do amatorskiego zespołu lub orkiestry, by rozwijać zdolność gry zespołowej i czerpać radość z muzykowania w grupie.
Doskonalenie umiejętności
Saksofon, jak każdy instrument, wymaga permanentnej pracy nad warsztatem. Należy stale poszerzać repertuar o bardziej skomplikowane utwory, uczęszczać na lekcje do pedagoga i korzystać z dostępnych zasobów edukacyjnych, by ciągle się rozwijać.
Podsumowanie
Nauka gry na saksofonie to fascynująca ścieżka rozwoju, wymagająca cierpliwości i systematyczności. Kluczowe jest opanowanie podstawowych umiejętności technicznych i muzycznych: prawidłowej postawy, oddechu, intonacji, artykulacji, czytania nut i stopniowe poszerzanie repertuaru. Regularna praca nad etudami, gamami i ćwiczeniami pozwoli nabyć biegłości technicznej. Równolegle trzeba pracować nad barwą i jakością dźwięku oraz interpretacją i frazowaniem. Angażując się w występy publiczne i grę zespołową, zdobędziemy niezbędne doświadczenie. Przy systematyczności i determinacji saksofon może dać wiele radości i satysfakcji każdemu początkującemu muzykowi.
