Muzyka rozrywkowa od zawsze odgrywała istotną rolę w polskiej kulturze. Od pierwszych powojennych lat, poprzez okres PRL-u, po współczesne czasy - polski pop ewoluował i zmieniał swoje oblicze, odzwierciedlając ducha epoki. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej historii polskiej muzyki rozrywkowej - jej początkom, rozkwitowi w latach 60. i 70., trudnym czasom w epoce Gierka, by dotrzeć do jej renesansu po upadku komunizmu i wejściu w nowe tysiąclecie.
Początki polskiego popu (do lat 60.)
Inspiracje z Zachodu
Choć polski przemysł muzyczny powstał praktycznie od zera po II wojnie światowej, to już od lat 50. zaczęły pojawiać się w naszym kraju pierwsze przeboje i wykonawcy muzyki rozrywkowej. Ich twórczość czerpała inspiracje głównie z Zachodu - z takich gatunków, jak jazz, swing czy piosenka aktorska. Prekursorem był tu niewątpliwie Leonard Bernstein, który jako pierwszy łączył w swoich utworach elementy jazzu i muzyki klasycznej. Na scenie pojawili się wówczas tacy artyści, jak Henryk Wars, Irena Santor czy Violetta Villas. Ich repertuar stanowiły przede wszystkim popularne standardy american songbook. Jednak z czasem zaczęły powstawać pierwsze oryginalne polskie przeboje - takie jak "Pierwszy siwy włos" Wandy Warskiej, które na trwałe wpisały się do kanonu polskiej piosenki.
Pierwsi wykonawcy i zespoły
Lata 50. to także czas, gdy na rodzimej scenie zaczęły pojawiać się pierwsze gwiazdy polskiej piosenki. Obok wspomnianych już Santor i Villas, popularność zdobywali Kalina Jędrusik, Jeremi Przybora czy Ludwik Sempoliński. Swoje pierwsze kroki stawiali również tacy artyści, jak Mieczysław Fogg oraz Czesław Niemen. Powstawały też pierwsze polskie zespoły rozrywkowe - Szczecinianie, Czerwono-Czarni czy Trubadurzy. Choć początkowo sięgali głównie po zagraniczny repertuar, to z czasem zaczęły pojawiać się w ich wykonaniu autorskie polskie kompozycje. Dzięki rozwojowi radiofonii i telewizji, rodzima muzyka rozrywkowa zyskiwała coraz większą popularność i stawała się elementem masowej kultury.
Popularność muzyki rozrywkowej
Schyłek lat 50. i początek 60. to okres dynamicznego rozwoju polskiej sceny rozrywkowej. Powstawało coraz więcej zespołów grających muzykę taneczną, jak Dwa Plus Jeden, Niebiesko-Czarni, Tajfuny czy Flamingusy. Organizowano festiwale i konkursy piosenki (Sopot, Opole), a przeboje z nich trafiały na Listy Przebojów Polskiego Radia i - później - Telewizji Polskiej. Muzyka rozrywkowa z popem na czele na dobre zadomowiła się w polskiej kulturze, zyskując rzesze wiernych fanów. Jej popularność rosła z każdym rokiem, co zapowiadało prawdziwy złoty okres w nadchodzącej dekadzie.
Złoty okres polskiego popu (lata 60. i 70.)
Przeboje i idole tamtych lat
Lata 60. i 70. uznawane są powszechnie za złoty okres polskiej muzyki rozrywkowej. Powstawało wówczas mnóstwo przebojów, które na stałe wpisały się do historii polskiej kultury. Był to czas takich artystów, jak Czerwone Gitary ("Biały krzyż"), Breakout ("Gdybyś kochał, hej"), Czesław Niemen ("Dziwny jest ten świat"), Maryla Rodowicz ("Małgośka"), Anna Jantar ("Tyle słońca w całym mieście") czy Budka Suflera ("Jolka, Jolka"). Listy Przebojów zdominowały kompozycje Seweryna Krajewskiego, Agnieszki Osieckiej czy Andrzeja Korzyńskiego. Polska muzyka rozrywkowa nabierała profesjonalizmu i jakości na miarę zachodnich standardów.
Wpływy zagraniczne
Choć w polskiej muzyce lat 60. i 70. dominowały rodzime brzmienia, to nie brakowało również inspiracji z zagranicy. Wykonawcy sięgali zwłaszcza po przeboje z Europy Zachodniej oraz USA - czerpali z big beatu, rock and rolla, soulu, a później discopolowych brzmień. Dużą popularnością cieszyły się covery zachodnich hitów w wykonaniu polskich artystów. Jednocześnie rodzimi wykonawcy coraz częściej sięgali po instrumenty elektryczne, co zbliżało ich brzmienie do zachodnich odpowiedników. Świadczyło to o stopniowej westernizacji polskiej kultury.
Polskie festiwale i konkursy
Lata 60. i 70. to czas rozkwitu festiwali i konkursów muzycznych w Polsce. Najważniejsze z nich odbywały się w Opolu oraz Sopocie. To właśnie na nich debiutowało wielu wykonawców, którzy z czasem stali się gwiazdami polskiej sceny. Festiwale te spopularyzowały także konkursy piosenki - premierowe kompozycje walczyły o uznanie jury i publiczności. Dzięki festiwalom polski pop zyskiwał nowe talenty i przeboje, które na trwałe wpisały się w historię rodzimej kultury muzycznej.
Schyłek epoki PRL-u (lata 80.)
Cenzura i ograniczenia
Nadejście lat 80. oznaczało koniec swobodnego rozwoju polskiej muzyki rozrywkowej. W związku z wprowadzeniem stanu wojennego zaostrzono cenzurę i nadzór nad twórczością artystyczną. Ograniczano możliwość publicznych występów, a teksty utworów podlegały kontroli. Wielu wykonawców, którzy nie godzili się na ograniczanie wolności twórczej, musiało emigrować. Mimo trudności jednak nadal powstawały przeboje - często utrzymane w konwencji ballady, która łatwiej przechodziła przez sito cenzury.
Rock i nowe brzmienia
Przełom lat 70. i 80. to czas rozkwitu polskiego rocka - obok popu stanowił on drugi główny nurt polskiej muzyki. Na scenie pojawili się tacy wykonawcy, jak TSA, Budka Suflera, Lady Pank czy Perfect. Czerpali oni z zachodnich, hardrockowych i heavymetalowych brzmień. W rockowych tekstach często pojawiały się wątki buntu i sprzeciwu, stanowiące ukrytą krytykę ówczesnej rzeczywistości. Oprócz rocka popularność zdobywały nowe gatunki - new wave, synth pop czy reggae.
Artyści punkowi i kontestatorzy
Schyłek PRL-u to także czas pojawienia się rodzimej sceny punkowej. Jej przedstawiciele, tacy jak Tilt, Deuter, Śmierć Kliniczna czy Moskwa, w swoich tekstach otwarcie krytykowali ówczesny ustrój i warunki życia. Cechowały ich buntowniczość i chęć epatowania. Cenzura oczywiście ograniczała możliwość ich działania, jednak mimo to stanowili oni istotny, kontestujący głos swego pokolenia.
Renesans polskiej muzyki (po 1989 r.)
Eksplozja wolności i kreatywności
Upadek komunizmu w 1989 r. oznaczał prawdziwą eksplozję wolności twórczej na polskiej scenie muzycznej. Artyści w końcu mogli tworzyć i występować bez ograniczeń cenzury. Na rynek wkroczyły wielkie zachodnie wytwórnie płytowe. Pojawiła się możliwość organizowania dużych, plenerowych koncertów i festiwali. Polacy chłonęli wszystkie nowe brzmienia płynące z Zachodu - od popu, przez hip-hop, techno, po grunge i metal.
Gwiazdy polskiej sceny muzycznej
Schyłek lat 80. i lata 90. to okres wielkich gwiazd polskiej sceny, których popularność rosła dzięki nasileniu się mass mediów i reklamy. Status superstarów zdobyli Kasia Kowalska, Edyta Bartosiewicz, Kult, Kazik Staszewski czy Myslovitz. Powstawały monumentalne widowiska muzyczne, teledyski o kinowej jakości, programy typu Idol czy Must Be The Music, gdzie szukano nowych talentów. Polski rynek muzyczny zaczął przypominać zachodni.
Wpływy zagraniczne i inspiracje
Lata 90. to okres fascynacji polskich artystów muzyką anglosaską. Pod jej wpływem rozwijał się rodzimy pop-rock (Myslovitz, Hey) oraz hip-hop (Kazik, Paktofonika). Polscy wykonawcy często nagrywali covery zachodnich przebojów. Jednocześnie jednak na rodzimej scenie pojawiły się oryginalne brzmienia - łączące pop z folkiem czy elektroniką. Świadczyło to o dojrzałości polskich artystów, którzy umieli twórczo przetwarzać zachodnie inspiracje.
Polski pop lat 90.
Przełomowe albumy i przeboje
Lata 90. to czas wielkich przebojów polskiego popu, które na stałe wpisały się do kanonu polskiej muzyki. Była to dekada takich albumów, jak "Dotyk" Edyty Bartosiewicz, "Zmiana pór roku" O.N.A., "18" Kasi Kowalskiej czy "Mówisz i masz" Justyny Steczkowskiej. Polscy artyści popu wydawali przeboje, które podbijały listy przebojów - od "W '95" grupy Trzeci Wymiar, przez "Długość dźwięku samotności" Urszuli, po "Będę z Tobą" Varius Manx. Był to znakomity czas dla polskiej muzyki pop.
Nowe style i gatunki
Polski rynek muzyczny lat 90. cechowała fascynacja nowymi stylami i gatunkami. Popularność zdobywał pop-rock (Hey, Myslovitz), techno i dance (Bailey, Daab), a przede wszystkim - hip-hop. Ten ostatni reprezentowali tacy artyści, jak Tede, O.S.T.R. czy Paktofonika. Hip-hop stał się muzyką młodego pokolenia, które wyrażało w nim swój bunt i sprzeciw. Równocześnie na scenę wkroczyły wykonawczynie łączące brzmienia popu z folkiem (Anna Maria Jopek) i elektroniką (Kayah). Był to niezwykle kreatywny okres.
Festiwale i nagrody muzyczne
Lata 90. przyniosły prawdziwy renesans festiwali muzycznych w Polsce
Podsumowanie
Historia polskiej muzyki rozrywkowej to fascynująca opowieść o ewolucji rodzimej kultury od lat powojennych do obecnych czasów. Przez dekady polski pop rozwijał się, czerpiąc inspiracje z Zachodu, ale też wykazując się coraz większą oryginalnością i dojrzałością. Mimo trudnych lat PRL-u zdołał przetrwać i wejść w okres prosperity wraz z nadejściem wolności po 1989 roku. Dziś możemy mówić o prawdziwym rozkwicie rodzimej sceny muzycznej, która dostarcza rozrywki milionom słuchaczy. Jej dorobek na trwale zapisał się w historii naszej kultury.
